دنیای من، دنیای او

یک آقایی آمده دم در خانه مان و درباره یکی از همسایه های قدیمی پرس و جو کرده. گفته دخترشان بورسیه ی فلان جا شده و حالا باید تایید صلاحیتش کنند. مامان که ماجرا را تعریف میکند؛ با وجود حجم اطلاعات بالایی که میدهد و مشتاق است تا هرچه زودتر به خاطرشان بیاورم، 5 دقیقه طول میکشد تا هاله ای مبهم از خانواده محمودی ساکن واحد 6 در ذهنم شکل بگیرد. ده سال میشود که از اینجا نقل مکان کرده اند و واقعا چه توقعی هست که یادشان بیاورم؟ یک اوهوم کشدار میگویم و دوباره سرم را توی لپ تاب فرو میبرم و دلشوره کارهای عقب افتاده ام هی توی دلم ویراژ میدهد.

حالا هرکه از در وارد میشود یا کسی زنگ میزند مامان باز هم ماجرا را با همان هیجان تعریف میکند و میخواهد که همه خوب، مثل خودش یادشان بیاید که آقای محمودی کی بود و هی هم نشانی میدهد که دخترهایش عینکی بودند و زنش فیلان بود و شوهرش بیسار بود.

دارم فکر میکنم چقدر این ماجرا برای مامان هیجان انگیز و بزرگ است. مادری که یک زن خانه دار است و همه زندگی برایش در همین خانه خلاصه میشود. روزانه چند تا از این اتفاقات در درون و بیرون من می افتد؟ هزار هزارتا. عادت کرده ام صبح که چشمم را باز میکنم اولش بگویم خب خدا! امروز برایم چه خوابی دیده ای؟ و شب دیگر یادم نیاید که حال صبحم چطور بود؛ آنقدر که خسته باشم از کار و از حرف و از مشغولیت هایی که ماجرای آقای محمودی بین آنها گم است. در دنیای من خانواده آقای محمودی و دو دختر عینکی ریزه میزه شان لابلای قبض و پیچیدگی ها گم هستند و برای بخاطر آوردنشان باید 5 دقیقه بی وقفه فکر کنم و هی بگردم و بقیه خاطراتم را هم بهم بریزم تا آنها را از آن طبقات خیلی خیلی عقب و خاک خورده بایگانی حافظه ام پیدا کرده و بیرون بکشم. اما در دنیای بسیط مامان، آنها سر جای خودشان هستند، اصلا همه چیز منظم مثل دسته گل نشسته اند سرجایشان و مامان راحت میتواند به آنها دسترسی داشته باشد. در دنیای من زامبی ها دارند همه چیز را می بلعند و دنیای مامان، تمیز و شسته رفته منتظر مانده تا آدمها بیایند و بنشینند تویش.

پ ن:خنده دار میشود که بگویم من از قابلیت بالایی که حافظه دارد میترسم. از اینکه همه چیز را در خود خوب و دست نخورده حفظ میکند و فقط آمادگی اش برای یادآوردن اتفاقات اخیر بالاتر است. میترسم که آن روزهای وحشتناک همچنان درونم زنده باشند و نفس بکشند و اگر روزی دوباره سراغشان رفتم، آنجا، تهِ بایگانی انقدر سیاه و تیره باشد که دیگر راه برگشتم را پیدا نکنم.

پیغمبر صد پیام*

 

 

آنکه بر ظلم شب حمله ور شد، ای خمینی تو بودی، تو بودی

 

امام را ندیده‌ام؛ اما از لابلای تصاویرش، از لابلای حرف‌هایش، آن‌روزها که صحیفه می‌خواندم،آن روزها که جهادبانفس و سرالصلوة‌اش خواب شب را می‌گرفت، او را در اندازه «آب دریا را اگر نتوان کشید، هم به قدر تشنگی باید چشید» شناخته‌ام.
.
تو را تصور کرده‌ام  در لحظه به لحظه هایی که در آن حسینیه آبی کمرنگ اما پرروح، آرام و شمرده حرف میزنی و خیل مشتاقان چشم به دهانت دوختهاند تا لبیکی بگویند یا سوز دلشان به چشمشان برسد و اشک امانشان ندهد. تصورت میکنم که آن چشمهای نافذت را به زمین دوخته، صدای گرمت، طعنه به آرامش آب زده و میگویی: «چه کسی است که نداند مردم عزیز ما در سختی هستند و گرانی و کمبود بر طبقه مستضعف فشار می‌آورد، ولی هیچ‌کس هم نیست که نداند پشت کردن به فرهنگ دول دنیای امروز و پایه ریزی فرهنگ جدید بر مبنای اسلام در جهان و برخورد قاطع اسلامی با آمریکا و شوروی، فشار و سختی و شهادت و گرسنگی را به دنبال دارد و مردم ما این راه را خود انتخاب کرده‌اند و بهای آن را هم خواهند پرداخت و بر این امر هم افتخار میکنند. این روشن است که شکستن فرهنگ شرق و غرب، بی شهادت میسر نیست.»  یا آن وقتی که جوانان انقلابت، همان کودکان گهواره ای سالیان قبل، را نصیحت می‌کنی برای سالهای بعد از خودت، توصیه هایی میکنی به کودکان در گهواره همان روزها که می‌گویی: « خودتان را برای یک مبارزه علمی و عملی بزرگ تا رسیدن به اهداف عالی انقلاب اسلامی آماده کنید.»  
تو از قعر دوران آمدی تا سرپناه یتیمان همیشه تاریخ باشی، تا آغوش گرم ملت ستمدیده‌ای باشی که بغض انقلاب در دلش خانه کرده بود و حسرت یک دل سیر گریه داشت. آمدی و به ذره‌های معلق هم، جرات طوفان دادی. حالا که خوب فکر می‌کنم؛ تو پیامبر راستین منی در وانفسای منیّت‌هایم. در قلبم هبوط کرده‌ای و من ایمان راسخی دارم به افق چشمانت. به بشیرا و نذیرا بودنت. به پیش‌گویی‌هایت که ریشه در قلب سلیمت دارند؛ آنجا که گفتی من دست خدا را در این انقلاب دیده‌ام. دل بسته‌ام به کلامت، به نگاهت، به اقیانوس آرامش وجودت، وقتی شعر می‌گویی، وقتی فلسفه می‌گویی، تفسیر سوره حمد می‌گویی و جملات من همه ناتمام است برای ستودنت، پدر، پدرِ نادیده‌ی دوست داشتنی.

*عنوان، قطعه ایست از شعری از سلمان هراتی

 

پ‌ن۱:هنوز هم دهه فجر بهترین روزهای زندگی من است. حتی اگر مثل این روزها اینهمه استرس داشته باشم و وقتم لابلای هیجان فیامهای جشنواره صرف شود.

پ‌ن۲: اینجا هنوز هم صدای «الله اکبر» می‌آید. من هنوز هم از شادی بغض دارم و کیست که نداند من فقط یک شب در سال از شادی بغض میکنم و آن هم همین شب و بخاطر همین نام مبارک الله اکبر است؟

نشخوار نکن، زندگی کن!

دکتر شیری در یکی از فایلهای صوتی کلاس نبوغ عاطفی اش در پاسخ به پسری که میگوید «دختری که متقابلا یکدیگر را دوست داشته اند بعد از 7 سال او را رها کرده است و حالا دیگر میخواهد همانطور عاشق آن دختره بماند و ادم دیگری به زندگی اش راه نمیدهد»، خیلی صریح جواب میدهد :«تو که عشق رو انتخاب نکرده ای. تو اصلا با این نقشت حال میکنی. تیریپ عاشقی و خرفداکاری برداشتی و بهت حال میده. باید حوزه شاعرانگی و حقیقت را جدا کنی و البته این درد دارد. عشق آدم رو دلیر میکنه و ممکنه روی خودش هم تیغ بکشه. تو هنوز هم داری به شکستی که خوردی افتخار میکنی. برایت افتخار دارد که مثل آدم های فداکار کشیدی کنار.اصلا موقعی که از آن حرف میزنی چشمانت برق میزند! یور پراد! (proud)  الزاما فداکاری کردن به معنی خوب بودن تو نیست. بازی عشق رو نشخوار میکنی. عاشقی رو تاچ کردی, حالا برگرد برو سر زندگیت. این فایل زندگیت را کلوز کن و برو جلو. لازم نیست زخمهات رو برای زندگی جدیدت پلی کنی. ممکنه باز عاشق بشی؟ شاید. همان حس رو تجربه کنی؟ فکر نکنم.مهم هم نیست. اما ممکنه. ولی تو هنوز در دادگاه درونیت اون دختر رو خیلی مقصر میدونی.و این دادگاه منصفانه ای نیست. حتی ممکنه اون هم حرفایی برای گفتن داشته باشه.اما الان بحث حقانیت نیست. مهم اینه که آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت اما زندگی هنوز هم ادامه داره...»

خوب است چقدر این فایل را گوش داده باشم و هی به نبوغ فکری خودمان فکر کنم؟ هی دارم به همه چیز زندگیمان سرایتش میدهم. واقعا همینطور است ها. ماها اصلا به درجه ای از نبوغ فکری نرسیده ایم که بدانیم زندگی دقیقا با همین فراز و نشیب هایش معنی پیدا میکند. هیچ کس هیچ جا ننوشته، تضمین نداده و امضا نکرده که پدرمان فوت نخواهد کرد، آدم هایی که دوستشان داریم ما را ترک نخواهند کرد، یکدفعه همه چیز زندگیمان برباد نخواهد رفت و ... حتی وجه دینی اش را هم بخواهیم ببینیم، اصلش اینست که آدمی/مومن همیشه خودش را در معرض این ابتلائات ببیند. البته باید توکل داشته باشد و از خدا بخواهد که او را مبتلایی نکند که بیم از دست دادن ایمانش در آن باشد. اما همین است دیگر. نمیشود زندگی را فقط در فرازهایش دید و وقتی به نشیب آن رسیدیم، هی بنشینیم یک گوشه، عزا بگیریم، لامپ ها را خاموش کنیم، مف مفی شویم و اشک دم مشکمان باشد. باید یاد بگیریم زندگی را با همین چیزهایش یک «کلی» ببینیم و تفکیک ناپذیر. آنوقت دیگر یاد میگیریم که به زخم هایمان افتخار نکنیم. هی جوری رفتار نکنیم که دیگران برایمان دل بسوزانند و شفقتمان کنند. هی ننشینیم از بدی هایی که دیده ایم بگوییم و به زور بخواهیم که دیگران به ما حق بدهند. بگویند تو راست میگویی و فلانی چقدر ادم بدی بود که قدر تو را ندانست و فیلان و بیسار کرد. یاد بگیریم که زندگی هم همیشه چیزهایی برای رو کردن دارد و اصلا این قانونش است که هرچقدر تو را ضعیف تر ببیند، از آزار دادن تو بیشتر لذت میبرد.

**آدم باید حواسش باشد که غیر از خواسته های خودش در عالم قوانین دیگری هم حاکم است. ادب دعا اینست که بگویی خدایا من آدمی هستم که اهل ضایع کردن فرصت هام هستم. اهل قمار بازی ام اما تو مرا سر میز خوبی بنشان. خنک ان قمار بازی که بباخت هرچه بودش...

پ ن1:

علی صالحی یک کتابی دارد به اسم "زندگی کن بگذار دیگران هم زندگی کنند". یک همچین چیزی باید آویزه گوش همه ما باشد.

پ ن2:

این را هم تازه دیدم، خیلی هم خوب.

هنگامی که تو تمام می شوی و نیست می شوی و به عجز می رسی، تازه شروع قدرت است و اوج نیرومندی و آغاز هستی که فنا شرط بقاست. وقتی دیوار وجود تو در هم می ریزد، آن وقت با توانی دیگر راه می افتی، که تمام فشار ها به همین خاطر بود که این دیوار ها بشکند و تو به این وسعت راه یابی و این جاست که در نا امیدی امید است و آنجا که نا امیدتری، امیدوارتر خواهی شد. کسی که جز او نمی شناسد و جز او دستگیری نمی بیند، این وجود به توحید رسیده، رها نمی شود. (علی صفایی حائری)

التهابات

یک|| خانوم همکارِ دوست نشسته توی هیئت و با افتخار میگوید تک دخترش دوم دبیرستان است و از همان اول ابتدایی در مدرسه «رفاه» درس خوانده است. بعدتر میگوید یازده میلیون برای همین امسال دخترش به مدرسه پرداخت کرده اند و اصلا از اولش هم همینطور بوده و با بالا آمدن پایه هزینه اش بیشتر شده. تازه کجای کارید؟ برای پیش دانشگاهی باید بیست میلیون بدهند. قیافه متعجب ما را که میبیند انگار افتخارش بیشتر شود، ادامه میدهد که «میدانید، یکی دوبار خواستم مدرسه اش را عوض کنم، ولی دیدم بچه های مدارس عادی خیلی بی ادبند». حالا دیگر به نقطه اوج تبخترش رسیده: «دختر من از خیلی همسن هایش اطلاعات بیشتری دارد. راستش من هیییچ کاری برای تربیت دخترم نکردم. اصلاها. هرچه بود کار مدرسه بوده. خیلی برایش زحمت کشیده‌اند.» وقتی ما هنوز قیافه مان متعجب است با زدن تیر آخر میگوید که خب البته خود این مدرسه یک دانشگاه تاسیس کرده و اگر بچه ها هیچ دانشگاهی قبول نشوند دیگر دانشگاه خودشان خیلی راحت میتوانند بروند. [قیافه :| ما در حالیکه به دوربین زل زده ایم]

دو|| سال دوم دانشگاه،کلاس حقوق اساسی دو است. رسیده ایم به اصل سی‌ام که میفرماید: « دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»

نیم ساعت بی وقفه سخنرانی غرایی میکنم در ناکارآمدی این اصل. میگویم تا وقتی غول مدارس غیردولتی روی سر ما سایه انداخته بهتر است درباره عدالت اجتماعی محقق در اصول قانون اساسی هم حرف نزنیم. اصلی که عمل نشود چه فایده؟ اصلا وقتی وضع اینست، قانون اساسی زیر سوال رفته و حالا هرچقدر هم زور بزنیم از این اصل عدالت نمیچکد. کلاس ساکت است و البته صدای نوچ نوچ ردیف اول که آمده اند دانشگاه که فقط درس بخوانند و به هیچ چیز فکر نکنند بجز درس، به گوش میرسد. استاد به خرفهایم گوش میدهد ، اما همدلی نمیکند. تعجب کرده از اینکه اصلا مگر ممکن است شکاف بین مدارس دولتی و غیر دولتی مانع از ورود دانش آموزان مدارس دولتی به دانشگاههای خوب شود؟

ته حرفهای من به اینجا ختم میشودکه استاد راستی آزمایی میکند ؛ طی یک نظرسنجی کاملا نامنصفانه از بچه ها میپرسد که چندنفر از مدارس دولتی و چندنفر غیردولتی بوده اند. البته طبیعی است با حجم بچه هایی که با سهمیه آمده اند، به اضافه آن خنگ هایی که مدرسه شاهد و نمونه دولتی را هم مدرسه دولتی! فرض میکنند، شمار دولتی خوانده هامیچربد و استاد با لحن پیروزمندانه ای میگوید: دیدید که اشتباه میکنید؟

من اما اولین ضربه ناامیدی و یاس را سال قبل ازدانشگاه خورده بودم و حالا دیگر سکوت را برنمیتابم و میگویم اینکه ما چشممان را به واقعیت ببندیم، باعث تغییرش نمیشود. کلاس تمام شده. من عصبانی خودم را به سلف رسانده ام، دفتر یادداشتم را گشوده ام و فحش را کشیده ام به سرتا پای سیستم آموزشی و از شدت عصبانیت بغض میکنم. به آدمهای پایین شهری ساکن دانشگاه پیام نور و آزاد فکر میکنم و همکلاسیهای لکسوز سوار و اقدسیه نشینم را میبینم. 

 

سه|| دولت لایحه دائمی شدن مدارس غیر انتفاعی را بطور جدی دنبال میکند. دلایلشان؟ مسخره است. دولتی که هنوز هم، حتی در خصوصی ترین مسائل شهروندان رفتار قیّم مآبانه دارد، خنده دار است که به دلیل «صرفه جویی و کاهش تصدی گری دولت از طریق مشارکت عمومی» استناد میکند. حتما دلیل خاصی دارد و نقشه پلیدانه ای در سر پرورانده؟ من نمیدانم. اصلا حوصله فکر کردن به آن را ندارم.

 

چهار|| برای جلسه ای رفته ام مدرسه فرهنگ حداد عادل. خیابان فرشته است. دفعه اولم است اینجا پا میگذارم. موضوع جلسه را که در ذهنم مرور میکنم خنده ام میگیرد که بخواهم با آن بچه ها که فاطمه تعریفشان را کرده درباره امام حرف بزنم. آدم چطور درباره امام حرف بزند وقتی نقطه کلیدی حرف او اینست که رفاه و مبارزه طلبی باهم سازگاری ندارند؟ با بچه هایی که خانه شان دربان دارد و چندین میلیون هزینه ورودشان به مدرسه است چطور بگویم از امامی که در حرف نمیگنجد؟ اصلا چه بگویم وقتی خودم لنگ میزنم برای عمل به حتی حرفی از او.

 

واگویه|| دلم نمیخواهد، زبانم نمیکشد یا کامم تلخ تر از اینست، یا اصلا حوصله ندارم که نتیجه نهایی را در ذهنم جمع و جور کنم. که بگویم من نگران آینده ای هستم که بچه هایش نه در خانواده، که در مدارسی که قبل از بچه ها، پول پدر آنها را میشناسد، تربیت شده اند. بگویم قانون اساسی زخم ملتهب است برای من وقتی از عدالتی میگوید که تبلور آرمانخواهی های انقلابیون است اما در عمل هیچ اثری به جا نگذاشته. بگویم مدرسه نیکان هم در خیابان فرشته است و چه کیا و بیایی دارد و حسن خمینی هم، پسرش هم، پسر ظریف و خیلی از مسئولین هم آنجا درس خوانده اند.

 

پ ن: از اول ابتدایی من و برادرم تا پایان چهارسال دانشگاه دولتی‌مان، پدر و مادرم برای ما یازده میلیون خرج نکرده اند. مدارس عادی هم رفته ایم، با معیارهای اطرافمان هم، آدمهای بی تربیت، آنجور که آن خانم با روی چندشناک میفرمودند،نیستیم. هرچند راهنمایی او و دبیرستان من هم تیزهوشان بود، اما هزینه آنچنانی برایمان نداشت آن جور که اینها دارند. واقعا دانشگاه رفتن به چه قیمتی؟ که بعد از بیشتر از صد میلیون هزینه، آخرسر دل خوش کنند به دانشگاه غیر انتفاعی رفتن تک دخترشان؟ کاش گل بگیرند درِ این سیستم آموزشی را.

 

مؤخره نوشت: سر صبحی اسکناس ده هزار تومانی دستم گرفته ام و دم باجه بلیط الکترونیک میخواهم برای بی‌آرتی کارتم را شارژ کنم. آقایی میرسد، سر و وضعی نهایت رقت بار.جیبش را دنبال پول میگردد. چند سکه پیدا میکند. خجالت زده ایستاده و سکه هایش را میشمرد. شاید بشود هزارتومان. قیافه اش؟شرم زده است. از من و دیگران حتما‌. دلم غش میرود. تا میتوانم تف و نفرین نثار این زندگی بورژوازی میکنم. دیده اید یک کیسه، فرسوده شده باشد، دیگر چیزی در آن گیر نمیکند و ریختن چیز بیشتر در آن فقط فرآیند پوسیدگی اش را تسریع میکند و خقارت کیسه نبودنش را به رخ میکشد؟ حال من همان شده. دیگر نمیتوانم بخاطردیدن این دردها گریه کنم. فقط حقارت در وجودم نیش میزند و مثل ماری در خودم میپیچم از اینهمه بی هیچی برای مرهم بودن.

آه ای یقین گمشده

یک|| دلم نمیخواهد حالا نگاه فردید را وارد کنم و طور خاصی حرف بزنم؛ اما مثلا بگذاریم به پای ضیق تعبیر و بگویم، «حوالت» عصر ما حالا این شده که دروازه شهادت باز شده باشد و سرنوشت بعضی از آدمهای اطرافمان به سوریه پیوند خورده باشد. به عراق و شاید هم جاهای دیگر. حالا اگرچه که جنگ و نبرد حق و باطل دائمی بوده و هست، اگرچه که انشاالله به زودی زود صحنه جنگ و ورود ایران به جنگهای منطقه، علنی تر و پررنگ تر و جدی تر میشود، اما بهر صورت، همین وضعیت نیمه و نصفه ما، جوری نیست که آدمهایی که روز وشب در فکر این بوده اند که کاری شگفت کنند و از رخوت و خلسه ناتمامشان بیرون بیایند و هی مدام به صدای جانبخش آوینی گوش داده اند که در عالم رازیست که جز با بهای خون فاش نمیشود و حالا که دیگر وقت محک خوردن حرف و ادعاهایشان رسیده، بیخیال شوند و سرشان را پایین بیندازند و به زندگی ای خوش، با افق دید ژاپن اسلامی رو بیاورند. حالا حتی خیلی هایشان کمتر سعی میکنند در باب زن طراز اسلامی بنویسند و نقدی به هایدگر و حزب اللهی های تنبل وارد کنند. مردها، خزیده اند کنجی و کاری اگر نمیکنند، حرفی هم نمیزنند. حالا حوالت این شده که مردها، محک خورده شوند. حوالت این شده که عیار آدمها، محک بخورد و جنس اعلا و اسفل آهن آنها معلوم شود. من حالا دیگر دلخوشی برای آینده ای ندارم که جوانهایی مغموم در گوشه و کنارش هستند که اگر رفتن از دستشان برنمی آید، زندگی را هم نمیتوانند از سر بگیرند. من دیگر از دلم چیزی رخت بسته که قبلترها بود، ابلهانه، اما بود. بودنش با علم به ساده لوحانه بودنش بود، و اینکه وقتی چیزی را میدانی که خوب نیست، اما به خوشی اش دل بسته ای، زیر زبانت مزه نمیدهد و هردفعه با یادآوری‌اش، عذاب وجدان میچسبد بیخ گلویت و میخواهی بالا بیاوری خودت را که نمیتوانی به آرمانی که داری با همه تبعاتش دلخوش باشی و هی بگویی نکند که این آرمانی ورد زبان است و وقتش که برسد پا پس میکشی؟. راستش ، من دلم برای خودمان، جوانهایی که در این دوره «افتاده ایم» نه پای رفتن و نه پای دل بستن به این دنیا را داریم، میسوزد. دلم میسوزد که عمرمان پای سینه زدن برای شهدا گذشته، در دل هوای شهادت داشته ایم، با فرزندان آنها بزرگ شده ایم، اما حالا بدجوری همه وجود و عقایدمان دارد سنجیده میشود، بدجوری هم. 

 

دو|| لابلای دست به یقه شدنهایی که با خودت داری؛ اگرحواست جمع نباشد و پایت لیز بخورد، یا شاید هم اصلا نتیجه ای از دست به یقگی ات باشد، اصولت عوض میشوند. آدمها با میزان اعتقاد به ارزش تو، سنجیده میشوند. میدانی که قرار نیست همه مثل شمع در حسرت رفتن به سوریه بسوزند، اما مگر نه اینکه شهادت، آنکه وقتی تصورش میکنم یک سرخی زیباست، همان مفتاح الکبیر همه دردهای ماست؟ و حالا که انقدر هرروز، باخبر شهادت این و آن جلوی چشممان است، میتوان به آن بی تفاوت بود و آن را با گذاشتن در پارچه ی دنیا دوستی و هزارراه دیگر برایش پیدا کردن و دستمالی اش کردن، جور دیگری از آن گفت و زیست ؟ و چه این روزها تکلیف من و خیلی های دیگر معلوم نیست که دل به امنیتی که داریم ببندیم و مردانمان را همین آدمهایی که صبح خسته میروند و شب خسته بر میگردند بخواهیم، تنها با آرزوی شهادتی در دل و به سوریه و عراق ناامن، به حرمین شریفین و ناامنی سوریه و عراق و زنان و دخترانشان فکر نکنیم؟ این مسلمانی را سزاست؟ یا نکند من غلیظش میکنم؟

 

پ ن۱: دی‌شب که خبر شکست محاصره الزهرا و نبل را شنیدم آن بهجت واقعی را حس کردم. افتخار کردم به شیعیانی که مقاومت با خون آنها سرشته شده.

پ ن۲: از سینما آزادی تا مترو بهشتی را تنها برگشتم، پیاده. قبلترها فکر میکردم اگر روزی تنها بروم سینما یا حالم خیلی بد است یا خیلی خوب. امشب نه حالم مثل یک ماه پیش که مثل حالا باد می آمد بد بود و نه مثل شهریور، خوب.

پ ن۳: زندگی خاصیتی دارد که از هرچیزی فرار میکنی، زودتر از تو میرسد و سر راهت می‌ایستد آه اگر باز غافلگیرش شوی...

نوین گرایی سنتی

از لحاظ بورژوازی قرن هجدهم، عرف به تنهایی برای محدود کردن و مهار زدن قدرت سیاسی کفایت نمیکرد.به ویژه آنکه قواعد عرفی گذشته در حال و هوای رژیم های دوره فئودالیته و آریستوکراسی صورت بندی شده بود و طبعا نمیتوانست گرایش های نوین، آزادی خواهی، قانون طلبی و ثبات و دوام مقررات را به اسلوب جدید خرسند کند.

بایسته های حقوق اساسی-دکتر قاضی

وضعیت بیان شده، مشابه وضعیتی است که ایران نیز بعد از پذیرش مدرنیته به آن دچار شد. تا حدود صدسال پیش، اواخر دوره قاجار، هرگز قانون نویسی در ایران رایج نبود. مسائل حقوقی به شکل امروزی آن وجود نداشت و اصولا هرچه بود مساله شرعی بود که با نگاه فقهی قابل حل می نمود. با رو آوذدن به مدرنیته ، آرام آرام فرآیند قانون نویسی و مدون کردن هرآنچه که فقیه در حق افراد حکم میکرد اوج میگیرد.[ تدوین قانون اساسی به سبک فرانسوی و میرزا ملکم خان اگرچه شروعی بود برای شکل گیری "حقوق بما هو". اما از همان زمان که دوربین، اتول و سایر لوازمی که ایران با ان بیگانه بود وارد ایران شد، فرآیند غربی شدن کلیک خورد که قانون نویسی نیز در اثر و نتیجه همین موضوع بود.]

نمیشود که جامعه ای پا به تمدن نوین بگذارد اما درعین حال ساختارهای قبلی خود را حفظ کند.اصلا ساختار قدیمی اصولا تاب مقاومت در برابر سرعت و رفاه [اولین عنصر اصلی تمدن نوین جهانی] به ارمغان آورده شده را ندارد و اگر خود را با ان منطبق نکند و یا تن به مغایرت زدایی ندهد، قطعا رو به اضمحلال خواهد رفت.

با پذیرش تمدن جدید، شرح و بسط کردن قوانین فقهی که اصولا در مقام پاسخگویی بودند و نه اینکه خود مساله باشند،آغاز شد. تلاش بر این بود که همان محتوا در قالب جدید ریخته شود: بومی سازی! اگر حتی بپذیریم که تکنیک و ساختار غربی روح ندارد و میتوان در آن تصرف کرد، هنوز نحوه کارکرد مطلوب ساختار ایرانیلیزه شده حقوق، مورد سوال است. حتی ورای آن تناقضاتی در اثر عدم همخوانی ساختار و محتوا وجود دارد که چون هیچ پاسخی جز از سر توجیه وجود ندارد، حکم مطلوب نهایی، انحلال سیستم معیوب است.

استاد میگفتند مکتبی در غرب وجود دارد که مطابق آرا آن، ساختار است که عقاید مردم را شکل میدهد. برخلاف سایر مکاتب که در انها مردم هستند که ساختاری به وجود اورده و یا منحل میکنند.

مصداق کوچکی از حضور پررنگ این مکتب در ایران، مجلس خبرگان رهبری است:

از آنجا که این نهاد در چارچوب قانونگرایی شکل یافته و تعریف شده. ورود افراد به این جایگاه متوقف بر انتخاب شدن [این نماد جمهوریت] انهاست. یعنی همان فقیهی که تا صد یا دویست سال پیش گوشه خانه اش مینشست و مردم سوالات و مسائل و دعواهای خود را پیش او می‌اوردند، حالا باید پا به عرصه نفس گیر رقابت بر سر منصب بگذارد. کاری از این مشمئز کننده تر در عالم فقاهت وجود دارد؟

این بلای خیلی کوچکی است که تمدن نوین جهانی بر سر اعتقادات ما می‌آورد. میتوان در جای جای نهادها و ساختارهایی که به قصد محتوای خوب برای حکومت اسلامی وارد ایران کرده ایم تناقضات دیگری پیدا کرد که همه در صدد اهلی کردن ما برآمده اند و البته چاره هم چیزی بجز نابود کردن و دست رد زدن به این چارچوبها نیست. اما چون کل مدرنیته برای ما مورد پذیرش قرار گرفته، چون یک کلی است و قابلیت هیچ تفکیکی ندارد، نمیتوان بعض ان را پذیرفت و بعض ان را رد کرد و تبعا نتیجه هم همین اشمئاز و دل بهم خوردگی از وضعیتی است که سرتاپای یک تمدن بومی شده! را گرفته.

 

من؟ میگویم فقط یک انقلاب راه نجات ما از همه چیزهاییست که برای نداشتنشان یک بار انقلاب کرده ایم!

و چگونه ناتمامی قلبم بزرگ شد

تمام روز نگاه من

به چشم‎های زندگی‎ام خیره گشته بود

به آن دو چشم مضطرب ترسان

که از نگاه ثابت من می‎گریختند

و چون دروغ‎گویان

به انزوای بی‎خطر پناه می‎آورند

 

چگونه روح بیابان مرا گرفت

و سِحر ماه ز ایمان گلّه دورم کرد؟!

چگونه ناتمامی قلبم بزرگ شد

و هیچ نیمه‎ای این نیمه را تمام نکرد؟!

چگونه ایستادم و دیدم

زمین به زیر دو پایم ز تکیه‎گاه تهی می‎شود

 

مرا پناه دهید ای زنان سادۀ کامل

که از ورای پوست، سر انگشت‎های نازکتان

مسیر جنبش کیف‎آور  جنینی را

دنبال می‎کند

و در شکاف گریبانتان همیشه هوا

به بوی شیر تازه می‎آمیزد

 

کدام قله، کدام اوج؟

مرا پناه دهید ای اجاق‎های پر آتش
         - ای نعل‎های خوشبختی -

و ای سرود ظرف‎های مسین در سیاه‎کاری مطبخ

و ای ترنّم دلگیر چرخ خیاطی

و ای جدال روز و شب فرش‎ها و جاروها

 

تمام روز، تمام روز

رها شده، رها شده، چون لاشه‎ای بر آب

به سوی سهمناک‎ترین صخره پیش می‎رفتم

به سوی ژرف‎ترین غارهای دریائی

و گوشت‎خوارترین ماهیان

و مهره‎های نازک پشتم

از حس مرگ تیر کشیدند

 

نمی‎توانستم دیگر نمی‎توانستم

صدای پایم از انکار راه بر می‎خاست

و یأسم از صبوری روحم وسیع‎تر شده بود

و آن بهار، و آن وهم سبز رنگ

که بر دریچه گذر داشت، با دلم می‎گفت

«نگاه کن

تو هیچگاه پیش نرفتی

 تو فرو رفتی».

 

رقیب بد

رقیب بد 

یا:

من آدم تمام کردن نبوده ام هیچوقت

از رنجی که میبریم

همه چیز شگفت انگیز است و هیچ کس شاد نیست

ما توریست های شاد

ما ایرانیها توریست های خوبی هستیم. کلا عادت داریم که نگاهمان به همه چیز توریست وار باشد و هبچ وقت از آن حد بالاتر نرود. خودمان را به دردسرش نمی اندازیم که کمی بیشتر کاوش کنیم. مثلا وقتی به شهری یا کشوری دیگر میرویم، همان چیزی که به ما نشان میدهند را میبینیم. همان پوسته شهر را. همان موزه ها و خیابان هایی که سیاست های فرهنگی ان کشور اقتضا میکند. خودمان راه نمی افتیم و چرخی در شهر و کوچه پس کوچه هایش بزنیم تا چهره بدون روتوش شهر را ببینیم. در تمام زمینه های موجود همینیم. توریست فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خوبی هستیم. از همه چیز یک نگاه سطحی و اجمالی به دست می آوریم و بعد آن را ملاک شناخت و سنجش بقیه چیزها قرار میدهیم. نگاهمان به سینما و تئاتر همین است. هبچ وقت اثر فاخری را خوب واکاوی نمیکنیم تا بتوانیم غیرفاخر را تشخیص دهیم. هیچ نمایشنامه ای نمیخوانیم و هیچ وقت به داستان فیلم عمیقا فکر نمیکنیم. برای تفنن به سینما می رویم و اگر پول جیبمان قلمبه شد و بالا زد سری به تئاتر میزنیم تا پز روشنفکریمان هم تکمیل شود. هیچ وقت رمان های کلاسیک را نقد نمیکنیم، فقط میخوانیم که بگوییم خوانده ایم و در محافلی که میرویم بدانیم چه میگویند و الکی سر تکان ندهیم. حتی نمیگوییم اوکی، این رمان خوبی است، اما در اینجایش زیادی افراط کرده، یا اصلا همین کتابهای وطنی را، هیچ وقت نمیگوییم مثلا دولت آبادی، معروفی و الخ زیادی سیاه نمایی کرده اند یا فلانجا با فرهنگ ما مانوس نیست چون ترس داریم که توریست خوبی نباشیم. البته این خاصیت شهرنشینی است که ادمها توی همه چیز زیادی محافظه کار باشند. خاصیت شهرنشینی همین است که جرات ابراز نظر شخصی را از ادمها میگیرد. چون مدرنیته امده تا که ما مثل هم باشیم و اگر جایی از خط خارج شدیم، الگوی یکسان بودن را نقض کرده ایم و ناممان «ردکرده» میشود.
کلا عادت کرده ایم دست بیندازیم توی کیسه و یک چیزی بیرون بکشیم و بعد همان را بهترین بدانیم. حاضریم برای اثبات آنکه همان بهترین است جانمان را هم فدا کنیم ، اما بیشتر توی کیسه سرک نکشیم تا بفهمیم شاید واقعا چیز بهتری هم هست. چون این دوست داشتن ماست که ملاک خوب و بد بودن است و نه واقعیت و ذات آن امر. از سیاست همینقدر میدانیم که پوتین را بخاطر اسمش مسخره کنیم. از فرهنگ همینقدر میدانیم که آدمهایی ک توی مترو هل میدهند را بیشعور بخوانیم، از تئاتر از موسیقی ، از فلسفه و از همه چیز در انداره کلمه اش میدانیم و نه مفهومش. همه ما اقیانوسهای کم عمق پهناوری هستیم که هیچ وقت چیزی برای صید شدن و صید کردن نداریم. 

 

لزوما نوشت:وقتی میگویم ما ایرانیها، معنایش این نیست که بقیه کشورها را دیده ام. اصلا آنها از ما بدترند. خوب است؟
ناتبرئه نوشت:من هم یک توریست هستم همه جا. چرا نباشم؟ آبمیوه ای میخورم و فیلمی میبینم ، کتابی میخوانم، موسیقی گوش میدهم و لذت میبرم. اصلا مگر اصالت تفنن نیست؟